xoves, 20 de xaneiro de 2011

"As uvas da ira" de John Steinbeck.


Veño de ler a miña primeira novela de Steinbeck, e para a estrea escollín "As uvas da ira", publicada a finais da década dos 30, coido que en 1938 e considerada o cumio da súa obra. Armouse unha boa, con esta publicación. A Steinbeck acusárono de comunista e antipatriota (todo e que non o era, nin do un nin do outro), resumindo, de antiamericano polo feito de retratar a estratexia das empresas e dos bancos que dun xeito desalmado chegaron a apropiarse das terras dos pequenos agricultores, provocando un éxodo masivo cara a California, recentemente -daquela- arrebatada ao veciño México.

Os protagonistas son os membros dunha familia labrega que, perante a última colleita estragada, atópanse nunha situación de bancarrota ao non poder devolver un empréstito ao banco. Como os seus veciños, acabaran obrigados ao monocultivo, este só lles proporcionaba o xusto para ir tirando: pagar a parte correspondente do creto e alimentarse, nesta orde. Así a "Compañía" faise coas terras deles e de todos os seus conveciños, que se ven obrigados a abandonar a terra que, 50 anos atrás, os seus pioneiros avós riparan aos indios a tiro limpo.
O mito do paraíso proxéctase nunha terra cálida, soleada, rica non: ubérrima. A soñada California, onde medran doces laranxas, saborosos péxegos e... as uvas que serán da ira.
O percorrido cara a California, vai estar cheo de penurias e fame, mesmo de morte e abandonos. A chegada á terra prometida tamén vai ser decepcionante. Os poderosos, coa complicidade da policía, aprovéitanse da situación de desamparo e obríganos a traballar barato e a mercar a comida moi cara, pero ¡ai dos esfamiados! ¿e logo que han facer? Só atopan misericordia nos máis pobres, nos desherdados, que comparten todo o que teñen cos máis desposuídos.

O elemento que arrepiou aos que denostaron a novela non foi a fame, nin o retrato da banca depredadora e inhumana. O que lles puxo a pel de pita é que os oprimidos, esta vez, eran os WASP (White AngloSaxon Protestant), ou sexa, pertencentes á clase social máis poderosa dos Estados Unidos, cuia definición claramente exclúe católicos, xudeos, negros, hispanos, asiáticos e indios americanos, os cabeza de turco habituais. O horroroso para eles é que as circunstancias provoquen que uns granxeiros de Oklahoma (despectivamente, okies) acaben convertíndose en "roxos", en algo parecido a comunistas. Tamén hai referencias ao stablishment do momento: Roosvelt sae ben parado, en comparación co seu antecesor, Hoover, quen empezara o seu mandato nunha relativa prosperidade a acabouno no medio da xigantesca crise que se deu en chamar "A Gran Depresión".

A calidade literaria da novela, ademais do moi bo tratamento das personaxes, a achega o intercalado entre cada capítulo da trama novelesca dun capítulo de ton máis abstracto, mesmo lírico. Cada capítulo destes arreda ao lector da microhistoria desta familia para presentarlle unha panorámica xeral do país e reflexións tan acertadas que hoxe aínda as poderiamos atribuír a certas prácticas bancarias e empresariais moi en voga no noso tempo.

Dende aquí, recomendo a quen teña ganas e tempo a lectura desta novela, sobre todo en canto a que temos disposición a pensar que é novidade no mundo o que xa lles pasou aos avós.

Foto: Dorothea Lange, "Mai emigrante".

1 comentario:

  1. Um grande romance, sem dúvida. Certamente, as práticas de explotação nunca tem sumido: só mudaram as formas e apareceram novos eufemismos.

    ResponderEliminar